In Suid-Afrika kan entiteite wat op ‘n nie-winsgewende basis funksioneer, geklassifiseer en geregistreer word as verskeie organisasievorme: Nie-winsgewende Organisasie (NPO), Nie-winsgewende Maatskappy (NPC) en Openbare Weldaad Organisasie (PBO). Elke tipe dien ‘n unieke rol in die samelewing en het spesifieke regs- en belastingimplikasies. Hierdie artikel verduidelik die verskille tussen hierdie drie tipes entiteite, hul regsraamwerke, beheerstrukture en belastinghantering met ‘n fokus op hoe NPO’s en NPC’s as PBO’s kan kwalifiseer en die voorwaardes waaronder die PBO’s artikel 18A kwitansies kan uitreik.
Nie-winsgewende Organisasie (NPO)
‘n NPO is ‘n entiteit wat onder die Wet op Nie-winsgewende Organisasies van 1997 by die Departement van Maatskaplike Ontwikkeling geregistreer is. Die primêre kenmerk van ‘n NPO is dat dit vir ‘n openbare doel gestig is en sy inkomste en eiendom nie verdeel kan word aan sy lede of ampsdraers nie, behalwe indien dit dien as redelike vergoeding vir dienste gelewer.
NPO’s kan trusts, maatskappye of ander assosiasies van persone wees wat vir ‘n openbare doel gestig is. Trusts en maatskappye word onderskeidelik deur trustaktes en memorandums van oprigting beheer, terwyl assosiasies sonder winsbejag oor die algemeen deur hul grondwet beheer word.
Die hoofdoel van ‘n registrasie as ‘n NPO is om ‘n betroubare omgewing vir skenkers en begunstigdes te skep wat verseker dat die organisasie se pogings deursigtig en in lyn is met sy altruïstiese doelwitte. NPO-registrasies is vrywillig, maar wel ‘n vereiste om vir sekere voordele te kwalifiseer, insluitend openbare befondsingsgeleenthede. Die NPO-direktoraat verskaf ‘n regulatoriese raamwerk wat jaarlikse indienings van verslae oor die organisasie se aktiwiteite en finansiële rekeninge vereis.
Nie-winsgewende Maatskappy (NPC)
‘n NPC is geregistreer onder die Maatskappywet van 2008 en word gekenmerk deur sy oprigting wat nie-geoormerk is vir wins nie, maar om ‘n openbare voordeel of ‘n spesifieke groep te dien. Anders as NPO’s, is NPC’s onderhewig aan strenger bestuur- en nakomingsstandaarde, insluitend die vereiste om ‘n memorandum van oprigting te hê wat die maatskappy se magte beperk, wat verseker dat aktiwiteite belyn met nie-winsgewende doelwitte.
NPC’s is veral geskik vir groter bedrywighede en word dikwels verkies deur skenkers en befondsingsagentskappe vanweë hul robuuste beheerstrukture. Hulle mag nie winste aan lede verdeel nie en enige winste wat deur bedrywighede gegenereer word, moet herbelê word in die openbare voordeeldoelwitte van die maatskappy. NPC’s moet minstens drie direkteure hê en is onderhewig aan jaarlikse ouditvereistes, afhangend van hul inkomstevlak.
Dit is belangrik om daarop te let dat ‘n NPO of NPC nie outomaties belastingvrystelling geniet nie. Aansoek om belastingvrystelling is ‘n aparte aansoek wat by die Belastingvrystellingseenheid (TEU) van die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) ingedien moet word. Slegs wanneer die aansoek goedgekeur is, kan die organisasie as ‘n PBO beskou word (sien kwalifikasie as ‘n PBO hieronder).
Publieke Weldaad Organisasie (PBO)
‘n PBO is ‘n entiteit wat deur die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) onder artikel 30 van die Inkomstebelastingwet erken word. Dit kan ‘n NPO, NPC of trust wees wat openbare weldaadsaktiwiteite op ‘n nie-winsgewende wyse uitvoer met ‘n altruïstiese of filantropiese doelwit. Om as ‘n PBO te kwalifiseer, moet die organisasie aan spesifieke vereistes voldoen, insluitend die uitsluitlike of hoofdoel om een of meer openbare weldaadsaktiwiteite uit te voer, wat almal op ‘n nie-winsgewende wyse en met ‘n altruïstiese of filantropiese bedoeling uitgevoer moet word.
Kwalifikasie as ‘n PBO
‘n NPO of NPC kwalifiseer as ‘n PBO indien dit een of meer openbare weldaadsaktiwiteite uitvoer soos gelys in Deel 1 van die Negende Bylae van die Inkomstebelastingwet. Hierdie aktiwiteite sluit ‘n wye reeks liefdadigheids-, godsdienstige en opvoedkundige programme in wat die publiek bevoordeel. Om belastingvrystelling te geniet moet die entiteit by die SAID aansoek doen om PBO-status, wat, indien goedgekeur, aansienlike belastingvoordele inhou. Hierdie voordele sluit in vrystelling van inkomstebelasting en moontlike vrystelling van ander belastings, soos boedelbelasting, oordragbelasting en selfs skenkersbelasting onder sekere voorwaardes.
Uitreiking van artikel 18A kwitansies
Geregistreerde PBO’s word nie outomaties toegelaat om artikel 18A kwitansies uit te reik nie. ‘n PBO mag kwalifiseer om artikel 18A belastingkwitansies aan skenkers uit te reik indien dit aktiwiteite uitvoer wat spesifiek gelys is in Deel II van die Negende Bylae van die Inkomstebelastingwet. Hierdie aktiwiteite sluit oor die algemeen dié in wat ‘n meer direkte liefdadigheidsgevolg het, soos welsyns- en humanitêre aksies, gesondheidsorg, grond- en behuisingsontwikkelingsprojekte en opvoedkundige en bewaringsaktiwiteite.
Die vermoë om artikel 18A kwitansies uit te reik, is ‘n beduidende voordeel vir ‘n PBO omdat dit individuele en korporatiewe skenkers aanspoor om skenkings te maak weens die feit dat dit kwalifiseer vir ‘n belastingaftrekking. Die kwitansie laat die skenker toe om die bedrag van hul skenking van hul belasbare inkomste af te trek, onderworpe aan sekere limiete. Dit bevoordeel nie net die skenker nie, maar versterk ook die PBO se vermoë om groter befondsing te bekom.
Kliek gerus hier vir die nuwe vereistes vir geldige artikel 18A kwitansies.
Samevatting
Terwyl NPO-registrasie fokus op die versekering van nakoming en openbare vertroue, is NPC-status geskik vir diegene wat robuuste beheerstrukture soek. PBO-status, aan die ander kant, bied aansienlike belastingvoordele wat skenkings en finansiële volhoubaarheid aanmoedig.
Entiteite moet hul langtermyn doelwitte, operasionele grootte en die aard van hul aktiwiteite oorweeg wanneer hulle besluit watter vorm om aan te neem. Deur die regsimplikasies en voordele van elkeen te verstaan, kan hulle ‘n ingeligte besluit neem wat in lyn is met die organisasie se missie en sy impak op die samelewing verhoog. Deur noukeurige oorweging en nakoming van wetlike vereistes, kan entiteite hul impak en doeltreffendheid in die bevordering van openbare welsyn verhoog.
Die illustrasie hieronder som die verskillende entiteitvorme en registrasies op:
Rig gerus enige verdere vrae met betrekking tot ‘n NPO, NPC en PBO aan Jan Louis Koen by tax@asl.co.za.